Breowicz w 1932 r. wyemigrował do Brazylii, gdzie był m.in. nauczycielem i organizatorem szkół dla polskich pionierów-osadników w stanie Paraná. W czasie II Wojny Światowej wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod wodzą generała Sikorskiego. Zmarł w brazylijskiej Kurytybie.
Pierwszy z dostępnych w PBC zbiorów poezji Breowicza to „Echa wiejskie” (wyd. 1928).
Utwory zawarte w tym tomie to proste, acz pod względem rymów i rytmu nienaganne, wiersze o wsi, przyrodzie i życiu rolnika – „garść kwiatków z chłopskiej niwy” jak nazywa je sam autor. Adresatami tych wierszy są przede wszystkim mieszkańcy wsi, rolnicy, ludzie ze środowiska, w którym się wychował. Jak sam pisze:
„Nie dla was możni śpiewam swoje zwrotki,
Boć dla mnie obce są szczyty Parnasu;
Lecz dla tych, którym braćmi są stokrotki
I róże polne – szum niwy i lasu.”
Niektóre z wierszy zawartych w „Echach…” mają charakter niemal religijny. Poeta zwraca się w nich do samego Boga:
„Za te bezdenne błękitów otchłanie,
Gdzie tylko srebrny gwiazd pył rozproszony;
I gdzie nic nie ma – prócz Ciebie, o Panie –
Bądź pochwalony!”
W Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej mamy też dwa tomy utworów wybranych („Wybór utworów”) Wojciecha Breowicza, wydane po wojnie, w 1956 r., w serii „Biblioteka Pisarzy Chłopskich”. Pierwszy tom te zawiera wiersze m.in. te pisane w Brazylii, dotyczące losu polskich pionierów trzebiących ogromne lasy w Paranie oraz tęsknoty brazylijskich Polaków za ojczyzną. Są tu też utwory z czasów wojny pisane w Anglii i Szkocji i twórczość powojenna. Drugi tom zawiera pamiętniki Breowicza (nie-poezję).
Breowicz, jako działacz ludowy, już przed wojną miał lewicowe poglądy. Nie zaznaczają się one wyraźnie w jego „Echach wiejskich”, ale są już widoczne w utworach z dekady 1930 dotyczących m.in. uczestników zjazdów, wieców i strajków rolniczych zabitych przez policję (np. wiersz "Cieniom poległych braci"):
„Wam coście legli na rodzinnych progach
W obronie prawa i wolności ludu –
Nieśmiertelności niech świeci pożoga
W wiekach, co przyjdą wśród rozświtów cudu…
(…)
Lecz idzie chwila, bracia-męczennicy,
Że lud zdobędzie prawną palmę władztwa
I Sprawiedliwość rozpali w Świątnicy –
Po latach knuta, bezprawia, łajdactwa!”
W latach powojennych Breowicz "skręca" jeszcze bardziej w lewo, pisząc pełne patosu wiersze w duchu komunistycznego internacjonalizmu, jak np. tu:
„Modry Dunaj, Jang-tse-kiang czy Ob
Takie same wody toczą jak La Plata –
Taki sam jest wszędzie robotnik i chłop,
Twórczy dziedzice – karmiciele świata.”
Można mieć krytyczny stosunek do poety - działacza z Osobnicy i nie zgadzać się z jego pozytywnym stosunkiem do Polski Ludowej, warto jednak poznać jego ciekawą twórczość, w której odzwierciedlają się koleje jego życia: chłopska dola na rodzimej Jasielszczyźnie, życie emigranta w Brazylii, przeżycia wojenne.
Breowicz był osobą pełną sprzeczności – z jednej strony był człowiekiem religijnym i walczył w oddziałach polskich na Zachodzie, z drugiej, miał poglądy mocno lewicowe, a niektóre jego powojenne utwory wpisują się wręcz w wierszowaną propagandę komunistyczną. Na usprawiedliwienie poety można tu podać fakt, że zarówno jako chłop w przedwojennej Polsce jak i jako emigrant w Brazylii zetknął się z realną niesprawiedliwością społeczną – brutalnym tłumieniem chłopskich strajków przez policję czy też z wyzyskiem i zastraszaniem osadników przez południowoamerykańskich latyfundystów (zwanych przez niego całkiem adekwatnie „feudałami”). Te doświadczenia zaważyły na jego stosunku do Polski Ludowej.
Zainteresowanym polecamy też inne, nie-poetyckie utwory włościanina z Osobnicy, dotyczące m.in. Polaków w Brazylii i historii Zamku Odrzykońskiego.
- https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/…/edition/5756
- https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/…/edition/5724
- https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/…/edition/5751
- https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/…/edition/2265
Oryginały książek opracowanych cyfrowo przez PBC WiMBP w Rzeszowie z lat 1924 do 1964 dostępne są w Gminnej Bibliotece Publicznej w Jaśle z/s w Szebniach i jej Cyfrowym Archiwum Tradycji Lokalnej.
Gminna Biblioteka posiada bogaty zbiór utworów pisarza oraz kilkaset dokumentów archiwalnych, rękopisów i fotografii poety z Osobnicy.
Artykuł pochodzi z Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej WiMBP w Rzeszowie.
GBP w Jaśle z/s w Szebniach
UGJ
